Het schrijven van een historische roman vereist het doen van onderzoek. Je moet kennis hebben van de tijd, de sfeer, de gebruiken en gewoontes, en de personages die voorbijkomen in je verhaal. Maar hoe doe je dat eigenlijk, historisch onderzoek? In dit artikel vind je drie tips om je op weg te helpen.
Tip 1: begin bij Wikipedia
Wikipedia is een enorm rijke bron van informatie waar je eindeloos door kan grasduinen. En vanwege de inzet van enthousiaste historici, zijn de meeste Wikipedia-pagina’s over geschiedenisonderwerpen van een goed niveau.
Stel, je wilt een verhaal schijven over Olga van Kiev, de grootvorstin van het vroegmiddeleeuws Kievse Rijk. Op Wikipedia vind je meteen allerlei informatie over haar – én je vindt pagina’s die weer verdiepend zijn. Je kunt zo heel gemakkelijk van alles lezen over Olga, maar ook over de tijd waar ze in leefde, wie belangrijke personen in haar leven waren, wie de vijand was en uit welke dynastie ze komt.
Belangrijker nog: Wikipedia biedt ook genoeg aanknopingspunten om je onderzoek verder te brengen. Het staat namelijk vol met bronnen en verwijzingen. Bij Olga lees je al in de eerste alinea over de Nestorkroniek, een primaire bron waar ongetwijfeld veel waardevolle informatie staat over Olga.
Vaak staan onderaan de pagina ook nog verwijzingen naar literatuur. In het geval van Olga moeten we naar de Engelstalige pagina – dat is ook sowieso een tip, vaak is Wikipedia in het Engels uitgebreider, of kijk eens bij een andere taal als je die machtig bent – en daar zien we A history of Ukraine. Een mooi algemeen boek om meer informatie te vinden.
Tip 2: durf keuzes te maken als bronnen elkaar tegenspreken
Het komt weleens voor dat bronnen elkaar tegenspreken. Dit is bijvoorbeeld het geval als het gaat over de stichting van Rome. Zo is er het bekende verhaal over Remus en Romulus, de tweeling die gezoogd werd door een wolvin en uiteindelijk de stad Rome stichtte. Anderzijds is er ook een verhaal dat de stad werd gesticht door de overlevenden van de Trojaanse oorlog, waarin de held Aeneas na omzwervingen met zijn volk in Italië eindigde en daar een stad stichtte die uiteindelijk zou uitgroeien tot Rome.
Maar als je een verhaal wilt schrijven over de stichting van Rome, dan leveren deze twee bronnen (van respectievelijk Livius en Vergilius) twee totaal verschillende vertellingen op. Wat doe je dan als schrijver die de geschiedenis geen geweld aan wil doen?
In het geval van Livius en Vergilius kun je vrij gemakkelijk kiezen voor een van de twee bronnen. Dit stukje geschiedenis is haast mythisch en er hangt daardoor minder gewicht aan de keuze – en ze zijn zo verschillend, dat het twee hele andere verhalen zijn. Maar het komt ook vaak voor dat details verschillen. Zo is het leven van bijvoorbeeld Alexander de Grote vrij goed gedocumenteerd door figuren als Plutarchus, Arianus, Rufus en Siculus. Hoewel de grote lijnen overeenkomen, zijn er toch een hoop details over Alexanders daden en persoonlijkheid die verschillen.
Uiteindelijk moet je als schrijver van historische fictie hier een keuze in maken: welke bron volg je? En hoe maak je dan die keuze? Daar zijn een paar opties voor.
1. Je kunt kiezen voor de bron die als meest geloofwaardig wordt beschouwd. Het bepalen van de betrouwbaarheid van een bron is echter complex. Bovendien betekent het feit dat een bron ongeloofwaardig oogt, niet meteen dat deze incorrect is – de wereld zit immers vol met verrassende en onverwachte gebeurtenissen.
2. Je kunt kiezen voor de bron die het best bij je verhaal past. Aangezien je fictie schrijft en geen wetenschappelijke werk, heb je de vrijheid om wat losser om te gaan met bronnen.
3. Je kunt verschillende bronnen met elkaar combineren. Het kan voorkomen dat bepaalde delen uit verschillende bronnen samen een rijker of completer beeld vormen.
4. Je kunt kiezen voor een minder bekende bron of voor een uniek perspectief. Dat geeft dan ook automatisch een unieke draai aan je verhaal.
Tip 3: stop niet al je onderzoek in je verhaal
De historische feiten staan in dienst van het verhaal, en niet andersom. Met andere woorden: soms heb je een hele berg aan interessante feiten, maar dragen die niks bij aan het plot of je personages. In dat geval kun je ze beter achterwege laten, hoe jammer dat soms ook is. Overbodige feiten zorgen voor ruis in het verhaal, ze vertragen het plot en zijn daardoor storend tijdens het lezen. Het doel is immers om een ijzersterk verhaal neer te zetten, niet om zoveel mogelijk feiten te verwerken in je verhaal.
Meer leren over het doen van historisch onderzoek?
In Hoe schrijf je historische fictie? leer je alles over het doen van historisch onderzoek. Wat is het verschil tussen primaire en secundaire bronnen? Hoe ga je om met een tekort een bronnen? Wanneer stop je met het doen van onderzoek en begin je met schrijven?
